Archiwizacja mediów społecznościowych: perspektywa etyczna

Posty publikowane na Facebooku, Twitterze lub Instagramie mogą być wykorzystywane jako materiał archiwalny dokumentujący przemiany społeczne czy wydarzenia historyczne. Takie treści stanowią doskonały i obszerny materiał badawczy dla historyków czy socjologów, mogą być też przydatne dla dziennikarzy czy działaczy społecznych. Archiwizacja tych zasobów wiąże się jednak z licznymi wyzwaniami, nie tylko natury technicznej .

Zespół pracujący przy przy projekcie Documenting The Now przyjrzał się etycznym problemom związanym z gromadzeniem i opracowywaniem treści publikowanych w mediach społecznościowych. Punktem wyjścia do rozważań na ten temat była dyskusja wokół archiwizacji postów afroamerykańskich aktywistów wyrażających sprzeciw wobec brutalności amerykańskiej policji. Efektem dwóch lat pracy i debat jest dokument, w którym zidentyfikowano najważniejsze wyzwania oraz zaproponowano listę rekomendacji dla osób, które chciałyby tworzyć archiwa treści z mediów społecznościowych dotyczących ruchów społecznych czy obywatelskich zgodnie z zasadami etyki.

Najważniejsze wyzwania:

• Dane – wielu użytkowników mediów społecznościowych nie zdaje sobie sprawy z tego, jak wykorzystywane są publikowane przez nich dane i kto właściwie ma do nich dostęp;
• Manipulacja – treści z mediów społecznościowych są podatne na manipulację, z łatwością mogą też zostać wykorzystane w nieuprawniony sposób.
• Ryzyko wyrządzenia krzywdy – łatwo w ten sposób napiętnować i wskazać jednostki (np. uczestniczące w protestach). Ryzyko to jest tym większe, im bardziej marginalizowana jest badana grupa;
• Trudności techniczne – archiwizując media społecznościowe zyskuje się stosunkowo łatwy dostęp do dużej ilości danych, bardzo trudno jednak nawiązać kontakt z autorami poszczególnych treści.

Rekomendacje:

• Działania archiwizacyjne powinny być prowadzone za wiedzą i we współpracy ze społecznościami, których aktywność jest dokumentowana;
• Dokumentacja powinna dotyczyć szerszego kontekstu (korespondencji, fotografii, artykułów, historii mówionej), a nie tylko treści wygenerowanych w mediach społecznościowych;
• Podczas pracy dokumentacyjnej równie ważne jak zasady użytkowania danej platformy powinny być wartości wyznawane przez społeczność, której aktywność jest dokumentowana;
• Zawsze, gdy jest to możliwe, powinno się stosować tradycyjne metody pracy nad tworzeniem zbiorów (ocena obiektów, świadome budowanie kolekcji, pozyskiwanie zgód i współpraca z osobami czy organizacjami “przekazującymi do archiwum” wygenerowane przez siebie treści).

W takim więc ujęciu treści z mediów społecznościowych stają się czymś więcej niż zbiorem wypowiedzi, obrazków i danych oderwanych od swoich autorów. I chociaż stosunkowo łatwo jest masowo pozyskiwać treści związane z wybranymi wydarzeniami, zdobywając w ten sposób dostęp do dużych zbiorów danych badawczych, autorzy zachęcają do zwracania uwagi na autorski i indywidualny charakter tego typu zasobów.

Prezentowane rozwiązania nie mają rzecz jasna charakteru ostatecznej instrukcji. Autorzy dokumentu zachęcają wszystkich zainteresowanych archiwizacją treści z mediów społecznościowych do włączenia się do dyskusji na temat jej etycznego wymiaru na Twitterze, w Medium oraz na Slacku.