Odkopywanie cyfrowego miasta, czyli o archeologii Internetu na przykładzie Amsterdamu

W 2017 r. na łamach czasopisma „Internet Histories” ukazał się artykuł zatytułowany „Archaeology of the Amsterdam digital city; why digital data are dynamic and should be treated accordingly”. Artykuł opowiada o tzw. archeologii Internetu w kontekście badań nad cyfrowym Amsterdamem.

DDS, De Digitale Stad, to powstały w 1994 r. finansowany przez władze Amsterdamu projekt „cyfrowego miasta” – elektronicznej sieci społecznej, która początkowo służyć miała zmniejszeniu przepaści między lokalnymi politykami a mieszkańcami Amsterdamu. I choć wiara w możliwość wypełnienia tej misji nie trwała długo, to system ten stał się interesującą platformą dla powstających społeczności i nowym sposobem socjalizacji. Celem tej miejskiej metafory w środowisku sieciowym było promowanie Internetu (wtedy jeszcze bardzo wąsko dostępnego), jako wspólnej, publicznej przestrzeni.

Co ciekawe, w 1996 r. twórcy DDS, świadomi wagi przedsięwzięcia, wykonali pełną kopię systemu z przeznaczeniem dla przyszłych badań „archeologicznych”. Back up systemu zapisano na trzech taśmach DLT (Digital Linear Tapes).

Projekt rekonstrukcji DDS przeprowadzony w 2016 r. rozwijał się jednocześnie w dwóch kierunkach: emulacji systemu i jego replikacji. Emulacja polega na doprowadzeniu oryginalnego kodu do działania na nowej platformie – skupiona jest więc wokół kodu i zachowania jego autentyczności. Z kolei replikacja to działania, których celem jest odtworzenie systemu nie pod względem oryginalności kodu, ale przede wszystkim odtworzenie sensualnej warstwy systemu – tego, jak był on postrzegany przez użytkownika.

Autorzy zwracają uwagę na kilka ogólnych kwestii związanych z teorią i praktyką archeologii Internetu.
Pierwszą z nich jest sam termin. Autorzy zauważają, że o ile ogólnie archeologiczna metafora jest stosowna i przydatna, to jednak tego typu działania mają w sobie także pierwiastek nauk społecznych i badania historii najnowszej. W konsekwencji możliwe jest zaimplementowanie do badań metody oral history – wywiadów z byłymi administratorami i użytkownikami DDS. Z badaniem historii najnowszej wiąże się ponadto potrzeba wzięcia pod uwagę kwestii ochrony prywatności użytkowników badanych i odtwarzanych systemów.

Najważniejszym wnioskiem płynącym z artykułu jest stwierdzenie, że dane cyfrowe są dynamiczne i w taki sposób powinno się do nich podchodzić w kontekście ich archiwizacji i ewentualnego odtwarzania. Cyfrowe systemy tworzą skomplikowaną sieć zależności, linków i innego typu połączeń, które są ich nieodzowną częścią; w efekcie archiwizowanie systemów w postaci obrazów (zrzutów ekranów) nie oddaje istoty tego medium i jest jedynie niepełnym substytutem.