Periodyzacja archiwizacji Webu

Początki archiwizacji Webu datuje się na połowę lat 90. XX stulecia. Od tego momentu, w przeciągu zaledwie 23 lat, wraz z rozwojem technologii i wzrostem społecznego znaczenia Internetu, zjawisko to uległo znacznej ewolucji. Czy możliwe jest jednak podzielenie jego krótkiej historii na konkretne okresy? Zdaniem Richarda Rogersa – tak. W rozdziale Periodizing Web Archiving: Biographical, Event-Based, National and Autobiographical Traditions, pochodzącym z książki The SAGE Handbook of Web History (red. N. Brügger i I. Milligan, Londyn 2018), opisał on cztery zauważalne trendy w podejściu do budowania zasobów archiwalnego Webu.

Za początek każdego z nich uznał wdrożenie rozwiązań w tej dziedzinie, które wprowadziły do niej nowe jakości. Okresy wytyczone w ten sposób są jednak umowne, a początek któregoś nie oznacza końca pozostałych i trwają one jednocześnie. Autor rozdziału wymienia wśród nich:

• Historię archiwizacji pojedynczych witryn – okres zapoczątkowany w 1996 r. wraz z rozpoczęciem działalności fundacji Internet Archive. Gromadzone w tym czasie witryny internetowe miały służyć przede wszystkim rozwiązaniu problemu 404, w mniejszym stopniu zaś uznawano je za źródła do badań naukowych. Dostępna technologia pozwalała na wyszukiwanie i przeglądanie archiwalnych wersji pojedynczej witryny, co wpłynęło na sposób analizy dostępnych materiałów.
• Historiografię opartą o wydarzenia – za jej początek Rogers uznał działalność zespołu Webarchivists i gromadzenie przez niego źródeł internetowych dotyczących zamachów terrorystycznych z 9 września 2001 r. Doprowadziło to do powstania kolekcji dokumentujących pewien wycinek Sieci, który można określić mianem sfery Webowej, czyli zbiorze elementów powiązanych ze sobą (m.in. za pomocą linków) dotyczących wybranego zagadnienia.
• Historiografię narodową – powiązaną z powstawaniem krajowych archiwów Webu rozwijanych już w II połowie lat 90. ubiegłego wieku. Charakteryzuje się ona tworzeniem dużych zbiorów budowanych w oparciu o różnie rozumiane kryterium narodowości. Takim czynnikiem może być domena narodowa, język lub temat. W tym przypadku zasoby internetowe, zwłaszcza wytworzone przez sektor publiczny, stanowią dziedzictwo kulturowe.
• Archiwizacja autobiograficzna – jej początki łączą się z pojawieniem w Sieci mediów społecznościowych oraz wykorzystywaniem aplikacji mobilnych. Generowany przez użytkowników content stanowi bezcenne źródło do badania codziennego życia, jednak wymaga od nich świadomego korzystania z nowych technologii. Gromadzenie tego rodzaju materiałów budzi wiele pytań i problemów.

Autor rozdziału wspomina również o kryzysie towarzyszącym archiwizacji Webu, który został dostrzeżony przez badaczy skupionych wokół tego zjawiska w 2010 r. Spowodowany był on małym zainteresowaniem jakie budziły zbiory archiwalnego Webu, co uwidoczniała niska frekwencja w pracowniach bibliotek oraz mała liczba cytowań tego rodzaju materiałów. Przyczyniło się to jednak do opracowania nowych technologicznych rozwiązań, a ponadto, jak zauważył Rogers, powstało od tego czasu parę interesujących projektów bazujących na tych źródłach.

Opracował Bartłomiej Konopa.